د دروغجنو کسانو نښې
لېکنه:شکېبا نادري، د دروغجنو کسانو نښې
په ژوند کې موږ له بېلابېلو انسانانو سره مخ کېږو، لکه ښایسته، بدرنګ، لوړ، ټېټ، رښتیني، دروغجن، ښه او بد. د انسان پېژندل دومره اسانه کار نه دی، که موږ له یو کس سره کلونه کلونه وخت هم تېر کړو نه شو کولای هغه وپېژنو. د انسانانو یوه ځانګړنه دا هم ده چې د وخت او حالوتو سره سم بدلون کوي مثلاً، هغه انسانان چې په ژوند کې ډېر رټل شوي وي، ظلم پرې شوی وي د وخت په تېرېدو سره به ترې یو ظالم او بې رحمه کس جوړ شي. دا بدلون هم د دې لامل کېږي چې د انسانانو پېژندل نور هم ستونزمن شي، ځینې انسانان د دې لپاره چې خپلو موخو ته ورسېږي دروغو ته مخه کوي، په هر وخت او هر ځای کې د دې لپاره چې څوک پرې نیوکه ونه کړي، د نوې دندې د اخیستلو او داسې نورو کړنو لپاره دروغ وایي. موږ په دې لیکنه کې د دروغجنو کسانو د نښو په اړه معلومات در کوو هیله ده چې لیکنه تر پایه ولولئ! ۱. ګونګې او ګډوډې خبرې کول کله چې یو کس خبرې کولې، خو نه يې غوښتل چې په واضح توګه خبرې وکړي، ګډوډې خبرې یې کولې او د خبرو له جزیاتو یې ځان خلاصاوه، پوه شئ چې دا کس دورغ وایي د دې لپاره چې مخاطب یې په دورغ پوه نه شي د خبرو له جزیاتو ډډه کوي. ۲. د خبرو په منځ کې فکر کول دا سمه ده چې له خبرو کولو مخکې باید په خپلې هرې خبرې غور وکړو، هسې نه چې داسې خبرې وکړو چې یا ځان خپه کړو او یا نور، خو هغه کسان چې دروغ وایي د خبرو په منځ کې په خپلې هرې خبرې فکر کوي، نو کله چې یو کس رښتیا وایي دې ته څه اړتیا ده چې هره خبره لومړی له ځان سره جوړه کړي بیا یې مقابل لوري ته ووایي په دې حالت کې هم کېدای شي چې خبرې کوونکی دروغ ووایي. ۳. پوښتنې کول هغه کسان چې دورغ وایي له پوښتنو ډېر وېرېږي، ځکه دوی په ځان باور نه لري چې د مقابل لوري پوښتنې ته د قناعت وړ ځواب ورکولای شي او که نه، نو کله چې د یو کس په خبرو او رښتنولی شکمن شوئ پوښتنې ترې وکړئ، د خبرو په اړه ترې جزیات وغواړئ. ۴. په وېښتانو او شونډو لوبې کول دروغجن کس د دې لپاره چې څوک پرې پوه نه شي د خبرو پر وخت په خپلو وېښتانو، لاسونو او شونډو لوبې کوي. د دروغجن کس تر ټولو ښکاره او اسانه نښې همدا دي. د دې تر څنګ د دروغجن کس ځینې نورې نښې هم شته لکه، د سترګو حرکات، د مقابل لوري د پوښتنې تکرار، د خبرو هېرېدل او داسې نور. که یو کس هر څومره هڅه وکړي چې په دورغ ویلو سره ځان ته یو ښکلی ژوند جوړ کړي، کوم مقام لاسته راوړي دا ټولې هڅې یې بې ځایه دي، موږ په پښتو کې یو مشهور متل لرو وایي د دروغو مزل لنډ دی که هر څومره د دروغو د پټولو هڅه وکړو یوه ورځ هرومرو معلومېږي چې موږ دورغ ویل نو هر انسان ته لازمه ده چې له دروغ ویلو ځان وساتي، ځکه چې په اسلام کې هم په دې ډېر ټینګار شوی چې موږ باید له دروغو ځان وساتو چې هم مو دنیا او هم مو اخرت جوړ شي.
