To start downloading books

Please sign in or create an account.

د افریقا خړ طوطي

د افریقا خړ طوطي

د ډول علمي نوم یې (Psittacus erithacus) ده، د (African gray or gray parrot) په نومونو هم پېژندل کیږي، د توتي ډول ده او په (order Psittaciformes) ډله کې ډلبندي شوی. په ساو ټام، عاج ساحل، ټوله نایجیریا او کامېرون، د کونګون په جمهوریت کې، یوګاندا، تانزانیا او کینیا کې پیدا کیږي. 

فزیکي ځانګړتیاوې د افریقا خړ توتي او نور ټول فرعي ډولونه یې سپینو زرو ته ورته خړ رنګ لري، سر کې یې رنګ ډېر خیره یا تېز ده، د سر او تنې بڼکې یې په پای یا چار چاپېره څنډو کې سپین رنګ لري. د لکۍ بنکې یې روښانه سور رنګ لري. کوم توتیان چې ډېر عمر لري ممکن د بدن بڼکو کې یې هم سور رنګ را څرګند شي. د سوېلې افریقا ځینې نسل اخیستونکو داسې نسلونه خوښ کړي وو چې د بچیانو ټول رنګ یې سور وو کوم چې په ډېر لوړ قیمت پلور کیږي. مخ یې په سپین پوستکي پوښل شوی وي او کله چې توتي وارخطا شي د مخ رنګ یې سور والی پیدا کوي. د (Psittacus erithacus timneh) ډول یې تېز خړ رنګ او توره لکۍ لري. نر یې له ښځې کمه اندازه غټ وي. تر ټولو غټ ډول یې (Psittacus erithacus erithacus) ده کوم چې له ۳۰ تر ۴۰ سانتي متره (له ۱۲ تر ۱۶ انچه) پورې اوږدوالی لري او وزن یې له ۴۰۰ تر ۶۵۰ ګرامه پورې رسیږي. تر ټولو وړوکی ډول یې (Psittacus erithacus timneh) ده کوم چې له ۲۳ تر ۲۸ سانتي متره (له ۹ تر ۱۱ انچه) پورې اوږدوالی لري او وزن یې له ۲۵۰ تر ۳۷۵ ګرامه پورې رسیږي.  #عادتونه د افریقا خړ توتي د ټیټو سیمو باراني ځنګلونه خوښوي. چار چاپېره دښتو او کرنیزو ځمکو ته خوړو پسې ځي. په خوړو پسې د تګ پر وخت تر ۵۰ توتیانو پورې سره ډله کیږي. میوه خوړونکي (frugivorous) دي او مختلف ډوله تخمونه، مغزي او میوې خوري خو د خوړو له دې رژیم سره کله کله د ونې پوستکي، ګلان او بې شمزي ژوي هم زیاتوي. کله کله په سره خاوره چې میدان وي او کوم بوټی یا ونه نلري هم کیني او ممکن لامل یې د پرازیت ضد د ترکیب شتون وي. کله چې په ونه کې ناست وي د الوتو پر ځای په مښوکه او پښو باندې له یو څانګې بلې ته ختل غوره ګڼي. 

د شپې لخوا د ارام کولو په ځای کې تقریبا له ۱۰۰۰ زیات یو ځای کیږي. د شپې لخوا ارام په داسې ټاپوګانو کې کوي چېرې چې سمندر غاړه یا سیندونه لنډ وي او یا هم مسطحه هواره ځمکه تر څنګ ولري تر څو د ښکار کونکي ژوي له برید څخه ځان وژغوري. ډېر زیات ټولنیز چلند لري او خپله کې یو بل سره په بې ترتیبه غږونو خبرې اترې کوي. خپل غږ د خطر د زنګ د پیغام په توګه، خپله کې سره د راټولېدو لپاره او رقیب ته د غوسې کولو لپاره کاروي. د نورو مرغانو او اسمان څکالي هم غږونه هم زده کوي. ډېر وخت د خزنده ګانو لخوا ښکار کیږي، بیزوګانې یې په هګیو برید کوي. په ځنګلونو کې تر ۲۰ کاله پورې عمر کولای شي خو په کور کې ساتل شوي تر ۵۰ کالو پورې ژوندي پاتې شوي. 

د مثل تولید

د درې کلنۍ او پنځه کلنۍ تر منځ جنسي بلوغ ته رسیږي. په ډېرو سیمو کې په وچ موسم کې د مثل تولید کوي، ځینې ډولونه یې په کال کې دوه ځلې د مثل تولید کوي. کوم ډولونه یې چې په ډله کې ژوند کوي د مثل تولید پر وخت یوه جوړه یوازې په یوه ونه کې ځاله جوړوي او ځاله یې له ځمکې تقریبا ۳۰ متره پورې لوړه وي. د جنسي نزدیکت لپاره نر او ښځه یو ډول ګډا کوي او خپل وزرونه لاندې زوړند پرېدي تر څو یو بل ته د مینې اظهار وکړي او یو بل جذب کړي. ښځه په ځاله کې پاتې کیږي او له درې تر پنځو پورې هګۍ کوي او نر تر هغو پورې خپلې ښځې ته خواړه راوړي تر څو یې هګۍ په بچیانو نه وي بدلې شوې. هګۍ یې په ۲۰ یا ۳۰ ورځو کې په بچیانو بدلیږي. واړه بچیان یې له ۱۰ تر ۱۲ اونیو پورې په الوت پیل کوي خو له خپل مور او پلار سره تر درې کالو پورې نږدې اړیکې ساتي. واړه بچیان یا کم عمره توتیان یې په ډله کې د غټو توتیانو مطیع وي.  

ذکریا رحيمي 

Related Articles

مچ په سترګه کې الهي انجنيري

د مچ په سترګه کې الهي انجنيري!!مچ کولای شي چې هر طرف لیدل ترسره کړي، د مچ سترګې د مرکب جوړښت په واسطه کولای شي چې د انسانانو برعکس خپل محیط له ۳۶۰ درجې یعنې هر لوری وویني. الله تعالی فرمایي: هذا خلق الله فأروني ماذا خلق الذين من دونه بلِ الظّالِمونَ فِي ضلالٍ مبين ﴿۱۱﴾ سورة لقمانژباړه: دا خو د الله پيدايښت دى؛ نو راوښيئ ، چې بې له هغه دوی (باطلو م...

مار چیچل بیړنی حالت

د مار چيچل:په افغانستان کې شاوخوا درې ډوله زهر لرونکې او دوه ډوله بې زهرو ماران ژوند کوي. د افغانستان زهر لرونکې ماران د افعي (وايپر)، کفچه (کوبرا)، هندي مار (کريټ) په نامه ياديږي.هر هغه وخت چې پورته زهر لرونکې ماران انسانان وچيچي وړ وړ شديدي روغتيايې ستونزي لکه د چيچل شوي ځای تخريب، عصبي مشکلات، عضلي کمزورتيا، تنفسي خطرونه، د وينې بهېدو او وينې غو...

جبران خسارت ناشی از کرونا در حقوق خصوصی

نام نویسنده: محمدمصطفی محمدیار (کارشناس ارشد در رشته حقوق خصوصی)  موضوع که امروزه همه و در هر سن و سال و در هر گوشه و کنار در مورد آن شنیده‏اند و از آن ارعاب دارند همانا مصیبت کرونا است که به طرق مختلف فرد را مصاب می‏سازد، ولی آنچه در کنار مباحث طبی و حقوق کیفری و غیر آن، جای آن هنوز خالی است، چگونگی جبران ضرر و زیان ناشی از ویروس کرونا در حوزه حق...

Recommended Articles

د نارينه د جنسيت د هورمون د کمېدو سببونه

هورمونونه په بدن کې ورو ورو خو ژور او دومداره اغېز لرونکي کيمياوي مواد دي، هورمونونه ورو ورو تاثیر پيلوي خو دا تاثيرات یې بیا د ډېر وخت لپاره دوام کوي، هورمون د کاربون هيدرات او شکرو غوندې نه دي چې يو کس ته لس دقيقې غښتلې انرژي ورکړي لس دقيقې وروسته بيا بېرته خپل ټول تاثير له لاسه ورکړي، د هورمونونو تاثير د زيات وخت لپاره دوام کوي. د انسان په بدن...

د وينا پر مهال د ويرې ختمولو 27 ګټورې لارې

هغوى چې په سټيج باندې عونډو، سيمنارونو، ټولګي او حتى د ملګرو سره په مخامخ خبرو پر مهال ويره احساسوي دوى عمومآ د Glossophobia په اروايي ناروغۍ اخته دي، چې د خبرو دغه ويره د مرګ له ويرې هم سخته ده چې ستاسو مسلکي او شخصي ژوند زيان رسولى شي. ددغې ويرې پر مهال ستاسو بدن ريږدي، لاسونه مو خولې کيږي، زړه ضربان مو زياتيږي، چې په تجارت او د ژوند په نورو اړخ...

له وخت څخه مخکي مو ويښتان ولي سپينږي درملنه يې څه ده؟

په تيرو وختونو کې به سيپن ويښتان د زړښت نښه بلل کيده خو اوس داسي نه ده بلکي د ډيرو پيغلو او ځوانانو ويښتان سپين دي. که تاسو هم له دې ستونزي څخه ځورپږي يعني د سر ويښتان مو مخکي له وخت څخه سيين شوي نو حتمن مو په بدن کې ځيني پيچلي بيلوژيکي ستونزي شته ، بايد درملنه يې وکړئ. اوس ډير وخت ليدل کيږي چې آن ۱۶ کلن تنکي ځوانانو هم د ويښتانو د سپيندو په لور ر...