ترجمه وتفسیر سورۀ حج

امین الدین سعیدی ـ سعید افغانی

این‌ سوره‌ به‌سبب‌ اعلان‌ فریضۀ‌ حج‌ در آن‌ برای‌ مردم‌ بر زبان ‌ابراهیم‌ خلیل‌ الله بعد از بنای‌ بیت‌ عتیق‌ الهی‌، به‌نام‌ «حج‌» نامیده‌ شد.( آیۀ:27 همین سوره ). این‌ سورۀ‌ مبارکه‌ در برگیرنده‌ احکامی‌ چون‌ فرضیت‌ حج‌ و مشروعیت‌ جهاد مسلحانه‌ است‌ و هرچند بیان‌ احکام‌ ازخصوصیات سوره‌های‌ مدنی‌ است‌ اما در عین‌ حال‌ این‌ سوره‌ از موضوعات‌ سورۀ مکی‌، چون‌ ایمان‌ به‌ خداوند لایزال، توحید و معاد نیز بحث به عمل آورده است، از این ‌روی‌ جمهور علماء بر آنند که‌ در این‌ سوره‌، از آیات‌ مکی‌ و مدنی‌ هر دو متشکل‌ شده‌ است‌. سورۀ مبارکه حج با سرآغازى خشن و ترسناک شروع شده که قلب‌ها را به لرزه در مى‌آورد و ازخوف وترس آن عقل تعجب می کند. این سرآغاز هولناک عبارت است از زلزله‌اى شدید و سرسام‌آور که قبل از قیام قیامت و زمان رستاخیز به وقوع مى‌پیوندند و خوف ورعب را بر قلب انسان مستولى مى‌کند؛ زیرا فقط منازل و قصر ها را زیرورو نمى‌کند، بلکه هراس آن به مادران شیرده مى‌رسد و آنها را از شیرخوارگان غافل مى‌کند و بارداران از شدّت خوف وترس آن روز بار خود را سقط مى‌کنند و انسان‌ها از ترس و وحشت آن روز همچون انسان مست مى‌گردند. هیبت وترس این روز قلب انسان را می لرزاند؛ این سوره موضوع را ازخوف رعب وترس رستاخیز انتقال داده و به ارائه‌ى دلایل بر تحقق حشر و نشر مى‌پردازد تا بر تحقق حشر دلایل اقامه کند. سپس به بحث درباره‌ى دار جزاء مى‌پردازد، سرایى که در آن انسان به پاداش عمل خود نایل مى‌آید، اگر خیر باشد، پاداش خیر مى‌بیند و اگر شر باشد، جزاى آن را مى‌بیند. این سوره همچنین درباره‌ى بعضى از مناظر روز قیامت بحث نموده است که در آن نیکوکاران در اقامتگاه پرنعمت، و بدان وگنهکاران در دوزخ اقامت دارند. و سرانجام قسمتى از آن پند و اندرزهايى است در زمينه هاى مختلف زندگى و تشويق به نماز و زكات و امر به معروف و نهى از منكر و توكل و توجه به پروردگار با عظمت است.