سادات افغانستان

سیدمحمدرضا علوی

معنى‏«سیّد» در جلد نهم مجموعه ‏ى «دایرةالمعارف تشیع» به ‏کلمه ‏‏هاى «سادات» و «سیّد» و مشتقات آن این‏‏گونه عنایت شده است: «سادات» جمع کلمه ‏ى «سیّد» لفظ عربى است به ‏‏معنى آقا، سرور، رئیس، مقدم، خداوند، مالک، شریف، پیشوا، راهنما، فاضل، بزرگ، مهتر، مُطاع و کریم؛ عنوانى است که بر اولاد نسبى على بن ‏ابى ‏طالب اطلاق مى‏شود. مرادف با «علویان» و «فاطمیان» است. که همان جماعت «طالبیه» یا «آل ابى ‏طالب» مى‏‏باشند. امّا علویان به‏ معنى اخص منحصر به ‏حضرت فاطمه‏ ى زهرا (علیها السلام) و امام على بن ‏ابى ‏طالب یعنى امام ‏حسن و امام ‏حسین ونواده ‏گان ایشان مى‏‏گردد.» این تعریف ناقص است، در این تعریف، صاحب سخن نتوانسته حق مطلب را به ‏درستی اداء نماید و تعریف او از مقوله ‏ی «سیّد» از نگرش و درک عوام فراتر نرفته است (عوام براین باوراند که سادات فرزندان حضرت علی و فاطمه ‏اند) تعریف باید جامع و مانع باشد، و این تعریف از جامعیت برخوردار نیست، چنان‏که خود حضرت علی و فاطمه ‏ی زهراء و مهم‏تر از آن «حضرت ختم مرتبت» را نیز در بر نگرفته است! در حالی که همه ‏ی ایشان «سیّد» هستند؛ از فرزندان «هاشم بن‏ عبد مناف» هستند و «حضرت ختم مرتبت، خودش سیّدالکونین» و فرد اعلی واتم سادات می‏باشد. «سیادت» عنوانی است اعتباری، نه تکوینی؛ بنا برتعریف صحیحی که نسب ‏شناسان و محدثان و فقیهان ارائه می‏کنند: «سیّد کسى ‏است که نسبش از ناحیه ‏ى پدر به ‏هاشم بن‏ عبد مناف، جد اعلاى‏ پیامبر اسلام برسد.» طبق این تعریف فرد اَعلى واَتَم و اَکمل «سادات» حضرت محمّد مصطفى(ص) است که در منابع به ‏سیّد، ‏سیّدالکونَین، سیّدالاعظم، سیّدالاکبر، سیّدالانبیاء، سیّدالمرسلین، سیّدالبشر، سیّدالعرب والعجم.‏.. خوانده شده است؛ خود ایشان در مورد خود فرموده ‏اند‏: «انا سیّد وُلد آدم = من سیّد فرزندان آدم هستم» همچنین عنوان «سیّد» به ‏عموهای پیامبر مثل ابوطالب، عباس و حمزه نیز می‏رسد. فرزندان عباس عموی پیامبر که اصطلاحاً به‏ آنان «بنی ‏‏عباس» می‏گویند، «سیّد» محسوب می‏شوند. هکذا فرزندان ابوطالب به ‏نام ‏های طالب و عقیل و جعفر طیار و علی(ع) و نسل آنان، سیّداند. پیامبر اسلام از طریق فرزند پسری نسلی ندارد، چون پسرانش (طیب و طاهر و قاسم و ابراهیم) در کودکی از دنیا رفتند. نسل آن حضرت فقط از طریق دخترش حضرت فاطمۀ زهرا(س) ادامه پیدا کرد. پس در این‏جا این شبه ه‏ی شیطان‏پرستان مردود است که به‏ ما می‏گویند:«شما فرزند پیغمبر نیستید، چون پیغمبر پسر نداشت!» همچنان‏که حضرت ختم مرتبت «سیّدالمرسلین» است، بعد از ایشان، حضرت على(ع) به‏«سیّدالوصیین» شهره است، هردو از یک شجره هستند و حضرت فاطمه‏ ى زهراء (علیها السلام) که به‏«سیّدة نساءالعالمین» معنون است. سپس فرزندان آنان، که طبق فرموده ‏ى پیامبر: «سیّد جوانان بهشتى هستند» = «الحسن و الحسین سیّدى شباب اهل الجنّة.» به‏ همین ‏تر‏تیب و به ‏طور کل همه ‏ى چهارده معصوم و ذرارى آنان (تا آخر دنیا) سیّداند. در دعاى توسُّل به‏ چهارده معصوم مى‏خوانیم: «یاسیّدنا و مولانا اِنّا توجّهنا واستشفعنا و توسّلنا بک الى ‏اللّه و قدّمناک بین یدى حاجاتنا اشفع لنا عندالله.» و «یاساداتی و موالی، انی توجهت بکم ائمتی...» روایتى ‏از پیامبراکرم (ص) در منابع آمده که در مورد خود فرموده: «أَنَا سیّد وُلَدِ آدَمَ یوْمَ الْقِیامَةِ وَ أَوَّلُ مَنْ ینْشَقُّ عَنْهُ الْقَبْرُ وَ أَوَّلُ شَافِعٍ وَ أَوَّلُ مُشَفَّعٍ...» = من سیّد فرزندان آدم در روز قیامت هستم، اولین کسى‏ هستم که از قبر بیرون مى‏آیم، اولین شفاعت‏گر هستم و اولین شفاعت شده هستم. بخارى‏ و مسلم در حدیث شفاعة از قول سیّد آورده ‏اند که در مورد خود فرموده: «أنا سیّدالنّاس» در روایت بیهقى‏ از قول ایشان آمده که فرموده: «أنا سیّدالعالمین» در صحیح ابن‏ ماجه (به ‏شماره ۳۴۹۶) از قول أبوسعید الخدرى ‏آمده که سیّد فرموده: «أنا سیّد وُلد آدم و لا فخر، آدم فمن دونه من الأنبیاء تحت لوائى.» ‏= «من سیّد فرزندان آدم هستم، بدون این‏که مباهات کنم، آدم و دیگر انبیاء تحت پرچم من هستند و خواهند بود.» این‌ها نصوصى‏ است در سیادت ایشان بر جمیع مردمان، از این روایات استفاده مى‏شود که <از باب رحمة للعالمین> شفاعت ایشان شامل جمیع مردمان خواهد شد. وگرنه سیادت مفهوم ‏خود را نمى‏یابد. در وظایف سیادت مى‏گویند: سیّد کسى ‏است که قوم خود را در راه خیر و موفقیت رهبرى ‏مى‏کند، در شداید براى ‏سهولت امور ایشان قیام مى‏کند و شُرور را از ایشان دفع مى‏نماید: