ناگفته های جنبش روشنفکری افغانستان

سید محمد رضا علوی

با سنگِ روزگــــار، سـرِ پُر غــــرورِ ما صد بار خون‏چکان شد و یک بار خَم نشد «ملت افغانستان بعد از هر غسل خون و آتش، دوباره همان پیراهن چرکین گذشته را به‏تن مى‏کند.» «میرغلام محمد غبار» روشن‏فکر «افغانستانى» بذرى در شوره‏ زار است؛ به‏ تعبیرى فرزند ناخلف و نابه‏ هنگام زمان. شاید هم به‏‏ دلیل کمبود منابع روشن‏فکرزا در کشور، بتوان گفت: «روشنفکر افغان، جنین مرده در رحم یا مولودى نارس و ناقص ‏الخلقه» مى‏باشد؛ زیرا بنا به‏ هزار و یک دلیل که مهم‏ترین آن به ‏ضعف کمى و کیفى طبقه‏ ى متوسط (بورژوا) در کشور معطوف است؛ هم در تولید «فکر» هم در تشخیص جایگاه واقعى خود، هم در امر برقرارى تماس با مخاطبان و هم در امر مسئولیت‏ پذیرى نسبت به‏ کنش و منش خویش، همواره مشکل داشته است. مع‏‏الوصف: «صد هزاران سر در این ره گوى شد»... چه خون‏‏ها که در این راه نثار گردید؛ چه زندان‏ها، شکنجه‏ ها، محرومیت‏ ها، تهمت‏ ها، ناسزاها و آواره‏گى‏ها در این راه تحمل شد؛ تا مردم کشور بتوانند با الفباى دموکراسى آشنا گردند. این جنبش در سه مرحله قابل بررسى است: ۱ ـ عصر پیش ‏مکاتب (با هدف مشروطه ‏خواهى)؛ ۲ ـ عصر مکاتب (با اهداف برابرى ‏طلبانه)؛ ۳ ـ عصر فرامکاتب = انفجار اطلاعات، لیبرال دموکراسى، زندگئ آگاهانه بر مبناى رقابت آزاد... «از متن کتاب»