To start downloading books

Please sign in or create an account.

imranghani 2 years ago 1,199
د بیزو تڼاکې یا Monkey pox څه ډول ناروغي ده؟ نښې نښانې یې څه دي

د بیزو تڼاکې یا Monkey pox څه ډول ناروغي ده؟ نښې نښانې یې څه دي

بیزوتڼاکې یاMonkey pox  څه ډول ناروغي ده؟ نښې نښانې يې څه دي

ژباړه: لېمه رحماني

 

بیزوتڼاکې Monkey pox، يو وژونکى وایروس دی، چې د تي لرونکو حیواناتو ځینې ډولونه پرې اخته کېږي. انسانانو ته د وایروس لېږد په معمولي ډول په یاده ناروغۍ د اخته څارویو سره د نېغ په نېغه اړيکې درلودلو له کبله کېږي. د دې شونتيا هم شته چې د اخته شوي څاروي د غوښې له خوړلو هم وایروس انسانانو ته ولېږدېږي. سربیره پر دې، وایروس له اخته کس نه بل کس ته هم لېږدول کیداى شي. دا ناروغي د مرکزي او لویدیځې افریقا په لرې پرتو سیمو کې ډېره عامه ده. په دې وروستیو ورځو کې د نړۍ په ګوټ ګوټ کې خلک د مونکي پوکس د خپرېدو په اړه ډېر اندېښمن شوي دي. په اروپايي او امريکايي هېوادونو کې هم په ياده ناروغۍ د اخته کسانو راپورونه ثبت شوي. روغتیا پوهان اټکل کوي چې په وایروس اخته کسان ممکن له افریقا څخه د نړۍ نورو برخو ته يې سفر کړی وي او دغه وایروس يې له ځان سره لېږدولى وي. په ثبت شويو قضیو کې ٩ تایید شوې قضیې له انګلستان څخه، ۱۴ تایید شوې قضیې او ٢٠ شکمنې قضیې له پرتګال څخه ، ٧ تایید شوې قضیې او ٢٩ شکمنې قضيې له اسپانیا څخه، ١٧ شکمنې قضیې له کاناډا څخه، یوه تایید شوې قضیه له سویډن څخه او د فرانسې او استرالیا څخه یوه یوه مشکوکه قضیه وه، چې د ١٠ هېوادونو څخه د ټولو ثبت شویو قضیو شمېر ١٠٧ ته ورسېده. 

 

د ناروغۍ نښې نښانې څه دي؟

مونکي پوکس په معمولي ډول له يوې تبې پیلېږي. په لومړنیو نښو کې ناروغ تبه، د سر درد، د پوستکي په ځينو برخو کې پړسوب، د ملا درد، د عضلاتو درد، او خپګان لري. کله چې تبه پیل شي، د پوستکي تڼاکې هم ورسره وده کوي، ډیری وختونه د دغو تڼاکو راختل له مخ نه پیل کېږي او بیا د بدن نورو برخو ته خپرېږي. په ټولیزه توګه دغه تڼاکې د پښو او لاسونو پر مخ ليدل کېداى شي. يوه ايراني روغتیاپوه ويلي چې: "د پوستکي ستونزې د تبې له پیله درې ورځې وروسته راڅرګندېږي. په ٩٥٪  قضیو کې په مخ باندې، ٧٥٪ قضيو کې په لاسونو او پښو او همدارنګه په ٣٠٪ نورو قضيو کې په تناسلي برخو باندې بخار راخيژي." د ککړتیا ټوله موده يې په ټولیزه توګه د ٧-١٤ورځې وي خو کیدای شي په ځینو پېښو کې د ٥-٢٠ ورځو پورې هم اوږده شي. 

په ناروغۍ د اخته کېدلو لاملونه

وایروس د اخته تن له پوټکي سره د نېغ په نېغه اړيکې درلودلو له کبله لېږدول کېږي. د اخته تن د وسایلو لکه د ناروغ بستره یا لوښو سره د نږدې اړيکې له لارې هم لېږدېدای شي. د ناروغ د تنفسي ذراتو له لارې هم روغ تن ته دغه وایروس لېږدېدای شي. همدارنګه، وایروس د سترګو، پزې (پوزې) یا خولې له لارې هم، بدن ته ننوځي. دا ناروغي پخوا د جنسي لېږدېدونکي انتان په توګه نه وه پېژندل شوې، خو اوس څرګنده شوې ده چې د جنسي اړیکو پرمهال هم د ياد وایروس د لېږد شونتيا شته ده.

 

د ياد وایروس خطرونه او ناوړې پايلې

دغه وایروس د سترګو د خرابېدلو او ان تر دې چې د ړندېدو لامل هم کېداى شي. د مونکي پوکس وایروس د پوستکي د ناروغيو لامل کېږي او د وایروس د ودې پر مهال د پوستکي رنګ ورسره بدلون مومي؛ ان دا چې کېداى شي دغه تڼاکې په زخمونو بدلې شي، چې په پايله کې د پوستکي د سطحې د خرابېدو لامل هم وګرځي. دغه وایروس کولاى شي چې د ودې پر مهال خپل ځان دماغ او شوکي نخاع ته ورسوي او د ماغزو دغه برخه فلج کړي. د ماغزو د دغې برخې په فلجېدو سره د انسان د مړينې لامل هم کېدای شي.  

بله د اندېښنې وړ خبره دا ده، چې یاده ناروغي تر دې مهاله کومه ځانګړې درملنه نه لري، خو يوازې د خپرېدو په مخنیوي کوونکو تدابیرو سره کنټرولېداى شي. دغه وایروس د کوویډ – ١٩ په اندازه د اندېښنې وړ نه دی؛ ځکه چې د برېټانیا د عامې روغتیا وزارت په وینا عامو خلکو ته خطر پکې کم دی. روغتیاپوهان وايي د مونکي پوکس وایروس د لېږد سرعت د کوویډ – ١٩ وایروس په پرتله خورا ورو دی؛ نو ويلاى شو چې دا اند ناسم دی، کوم چې وايي دغه ناروغي د نړۍ په کچه په ډېره چټکۍ سره د خپرېدو په درشل کې ده او نړۍ ښايي يو ځل بيا د کورونا په شان د يوې وبا سره مخ شي.

Related Articles

 د ويښتانو د وتلو لاملونه

ژباړه ـ ریاض مقامزی دا چې ويښتان د انسان په ښکلا کې مهمه ونډه لري، نو ځکه خو د ويښتاتو وتل یوه ځورونکې او جدي ستونزه ده. موږ هڅه کړې، چې په دې لیکنه کې تاسو ته د ويښتانو د وتلو علتونه وښيو.   د ويښتانو د وتلو علتونه د ويښتانو وتل د ژوند په بېلابېلو پړاونو کې لیدل کېږي. د ژوند په وروستيو کلونو کې د ويښتانو وتل او کمېدل ممکن ډېره د اندېښنې وړ نه...

د سپیانو په اړه پوه شئ

د ډول علمي نوم یې کانیس لوپوس فامیلیاریس (Canis lupus familiaris) ده، کورنی تی لرونکی ژوی ده، د کانیدای کورنۍ (family Canidae) غړی او د غوښه خوړونکو یا کارنیورا ډله (order Carnivora) کې ډلبندي شوی. سپی د خړ لیوه چې د ډول علمي نوم یې کانیس لوپوس (Canis lupus) ده فرعي ډول ګڼل کیږي؛ له سور لنډي او ګیدړې سره تړاو لري. سپی لکه د پیشو په څېر په هر ځای کې...

د ژوند درې ډېر مهم او هر اړخیز قوانین

د ژوند درې ډېر مهم او هر اړخیز قوانین ژوند د اصولو او قوانینو پر چوکاټ کې برابر او د دوی پر تطبیق ښه ښکاري، دا ټول قوانین چې اسلام او د بشر په لاس جوړ شوي دي یوازینی هدف یې په ټولنه کې عدالت، ثبات، امنیت او د هوسا او سولییز ژوند رامنځ ته کول او پرمختګ دی. په دوی کې ځینې داسې قوانین دي چې د بشر له خوانه ندي رامنځ ته شوي، بلکې د طبعیت قوانین دي، که څ...

Recommended Articles

ملا نصرالدین څوک و؟

ملا نصرالدين ته ترکان حواجه يا خواجه نصرالدين وايې، افغانان او اير انيان يې ملا نصر الدين (ملا نصرودين) بولي،عربان يې دجحا نصرالدين او افندي نصرالدين په نامه پيژني٠  ملا نصرالدين د يوه روايت پر بنسټ په اوومې هجري پېړۍ کې چې د١٢٠٩ زېږدېز/میلادي کال سر ه سمون خوري دسلجوقي واکمنۍ په زمانه کې دتر کيې دخورتو په ښار ګوټي کې دې نړۍ ته سترګې پرانيستلي دي...

خېټه څنګه کوچنۍ کړو؟

د نارینه او نجونو لپاره تر ټولو بد مرض د خېټې د وازدو ډېرېدل او غټېدل دي چې نه یې یوازې ښکلا ته زیان رسوي، بلکې صحت ته یې هم ستونزې جوړوي. نن درته د خېټې د کوچني کولو داسې طریقې در ښیوو چې د ډېر ورزش ستړیا به هم نه ورسره ګالۍ او په تکلیف به هم ورسره نه شئ. د ورځې پیل د لیمو په جوسو وکړئ، نیم لیمو په یو ګیلاس اوبو کې زبېښل او څښل یې په حجراتو کې...

اعصاب په کومو شيانو کمزوري کېږي

د انسان په وجود کي اعصاب تر ټولو مهمه برخه ده، د انسان ټولي چاري او فعالیتونه د همدغي ناحیې څخه کنټرولېږي.لاندي ځیني مهم ټکي دي چي په پام کي نیول یې د ذهن په سالم ساتلو کي مرسته کو. - د سهار چای نه چیښل:هغه خلک چې د سهار چای نه چیښي په بدن کي یې د شکري اندازه راکښته کېږي، په نتیجه کي یې دماغ ته په کافي اندازه مواد نه ور رسېږي او دماغ کمزوری کېږي....