د شمالي قطب ګیدړه
په انګریزۍ کوې ورته (white fox or polar fox) نومونه هم اخلي او علمي نوم یې (Vulpes lagopus) ده. د سپي له کورنۍ کانیدای (family Canidae) سره تړاو لري. په ټول شمالي قطب کې پیدا کیږي خو ډېر وخت له سمندر سره نږدې په تندرا اقلیم لرونکې سیمه کې ژوند کوي. د بدن د اوږدوالی کچه یې ۵۰–۶۰ سانتي متره پورې رسیږي. د لکۍ اوږدوالی یې تر ۳۰ سانتي متره پورې وي. د بدن وزن یې له ۳ تر ۸ کیلو ګرامه پورې رسېدای شي. واړه ګرد شوي غوږونه لري، لنډ اوربوزونه، او د پښو تلې (soles) یې په وېښتو پوښلې وي. دوه ډوله رنګونه لري یو ډول یې سپین رنګ چې په اوړي کې خپل رنګ خړ رنګه نصواري ته بدلوي او بل ډول یې نیله رنګ لري چې په اوړي کې خړ رنګ ته بدلیږي. په غارونو کې ژوند کوي او د ورځې په هر وخت کې فعاله وي. هر څه چې موجود وي خوري که هغه سبزي وي او که د جسد غوښه مګر ډېر وخت د شمالي قطب سپین خرس تعقیبوي او کله چې دا خرس کوم حیوان ښکار کړي نو خرس څخه په پاتې شونو خپل ځان تغذیه کوي. په اوړي کې د شمالي قطب په صحرایي موږک (lemming) باندې برید کوي خو په ژمي کې بیا مرغان لکه دشمالي قطب تنذری (grouse)، د شمالي قطب کب خوړونکې مرغاوی (puffin) او سپین زرکان (ptarmigan) تعقیبوي. په کال کې یو ځل د مثل تولید کوي او د بچیانو شمېر یې له ۱۱ تر ۲۰ پورې وي. د حاملګۍ موده یې تر ۵۲ ورځو پورې ده. له ۴۵ ورځو وروسته خپل بچیان یوازې پرېدي چې خپل ژوند وکړي. بچیان یې په ۹ یا ۱۰ میاشتو کې جنسي بلوغ ته رسیږي. په وحشي بڼ کې تر ۱۰ کالو پورې ژوند کوي خو په شمالي قطب کې بیا تر ۳ کالو پورې ژوندۍ پاتې کیږي. د شمالي قطب خلک یې د پوستکي لپاره ښکار کوي. یو وخت صنعت د دې ګیدړو پوستکی اخیسته خو د ۲۰ پېړۍ په پای کې دا صنعت له ذوال سره مخ شو. په ټوله نړۍ کې یې نسل سلګونه زره ته رسیږي او د نسل له منځه تلو خطر یې نشته.
ذکریا رحيمي
