To start downloading books

Please sign in or create an account.

د پښتو  ژبې اوسني لیکدود ستونزې او فونیمیکه الفبأ

د پښتو ژبې اوسني لیکدود ستونزې او فونیمیکه الفبأ

که څه هم ژبه او لیک سره نږدې اړیکې لري خو بیا هم ژبه بېله پدیده ده او لیک بېل. ژبه له غږونو جوړ سیستم دی، چې د پوهولو او راپوهولو غوره وسیله ده. لیک بیا له سیمبولونو څخه جوړ شوی نظام دی، چې د وینا انځوریزه بڼه ده. د پښتو ژبې مروج لیکدود عربي دی او د ځینو ستونزو له امله یې وخت ناوخت د بدلون غوښتنه کېږي. یادې ستونزې په عمده ډول داسې بیانولی شو.
 ۱ ـ د څو غږونو لپاره د یوه ګرافیم (سیمبول، توری، کرکټر) کارول. لکه: "لور - داس (Sickle)، لور ـ دختر (Daughter)" ددې بېلګو د منځ غږونه جدا ـ جدا دي مګر یو ګرافیم (و) ورته کارول شوی دی.
 ۲ ـ د یوه غږ لپاره د دوو تورو کارول. لکه: "اوړه، اور، اوبه" ددې بېلګو د پیل غږونه یو دي، مګر دوه ګرافیمه (او) ورته کارول شوي دي.
 ۳ـ د ځینو غږونو لپار د ګرافیم نه شتون. لکه: "سر، ژړل او ..." د "سر" لغات له درېیو غږونو جوړ دی. د "س" او "ر" ترمنځ یو بل غږ "زور َ " هم شته؛ خو په لیک کې یوازې دوه ګرافیمه وینو. همداسې "ژړل" له پنځو غږونو جوړ دی؛ مګر په لیک کې یوازې درې توري لیدل کېږي.
 داسې ستونزې د نړۍ په ګڼو نورو ژبو کې هم شته. ځینو خو آن لیکدود هم بدل کړ. د عثماني خلافت له زوال وروسته د "اتاترک" په وخت کې د ترکي ژبې لیکدود له عربي، لاتینیي ته واړول شو.
 کله چې "پښتو په انګلېسي" قاموس خپرېدو ته چمتو شو. پښتو ټولنې تصمیم ونیوه چې تلفظ به یې په فونیمیکه الفبأ لیکي. تر څو د ناسم ویلو مخنیوی وشي.
 نو "۱۳۵۵ل.ل" کال د حمل پر دېرشمه د پښتو ژبې نامتو پوهان ( استاد عبدالحی حبیبي، استاد عبدالشکور رشاد، استاد رحیم الهام، استاد عبدالرؤف بېنوا، استاد سید بهاألدین مجروح، استاد محمد صدیق روهي، استاد مجاور احمد زیار، استاد عبدالحکیم هلالي او ...)  سره راټول شول تر څو پښتو ژبې لپاره فونیمیکه الفبأ وټاکي. همداسې وشول. د پښتو ژبې ټولو غږونو لپاره یې ځانګړي ګرافیمونه (نښې) وټاکل.
 څېړنوال عبدالحکیم هلالي لیکي: "... یو داسې سیستم غوره سي چې د یوې خوا بین المللي شهرت ولري او د بلې خوا په افغانستان کې په ژبنیو تحقیقاتو کې زموږ تر منځ یو معیاري حیثیت غوره کړي..." له متن څخه معلومېږي، چې ښاغلو استادانو دا ټاکنه هېڅکله ددې لپاره نه ده کړې، چې ګوندې لیکدود دې بدل شي.
 په هر حال؛ ځينې په دې نظر دي، چې د لیکدود د بدلون پر ځای دې اوسنۍ مروجې الفبأ ته ځینې ګرافیمونو ورزیات شي. تر څو پورته یادې شوې ستونزې ختمې شي.
 په داسې حال کې چې دا کار یو ځل پخوا هم شوی دی. د سلطان محمود غزنوي په وخت کې د حسن میمندي په غوښتنه قاضي صیف الله د پښتو ژبې سوچه غږونو ته ځانګړي ګرافیمونه وټاکل. اوس نو بیا هم شونی دی. یوازې حرکت په کار دی.

Related Articles

د موبايل اړوند ځينې اړينې لارښوونې

شلمه او يوويشتمه پېړۍ د ټکنالوژۍ د پرمختګ او اوج پېړۍ ده. په دې موده کې د ټکنالوژۍ دنیا د سترو او حيرانوونکو بدلونونو شاهده وه. یو له دې لاسته راوړنو د ګرځنده موبایلونو او انټرنيټ پيدا کېدل دي. موږ د ورځنيو چارو د ښه سمبالښت او چټکۍ لپاره اړ یو، چې له موبایل او انټرنيټ څخه ګټه واخلو. مګر دغه ګټه بې زیانه هم نه ده. په دې لیکنه کې پر همدې موضوع غږېږو...

د عطرو په څېر شئ!

ليکنه ـ ریاض مقامزی عطرو ته یې وویل: "ته یو عیب لرې. له هر چا سره چې کېنې خپل ښه بوی ورته ورکوې." ځواب یې ورکړ: "زه دې ته نه ګورم، چې له چا سره یم؛ بلکې دې ته ګورم چې زه څوک یم."  درسونه • ومنئ، چې تاسو یوازې د خپلو کړنو مسول یئ. دلته او په بله دنیا کې له تاسو څخه فقط او فقط د خپلو کړنو پوښتنه کېږي. • دې ته مه ګورئ چې مقابل لوری بېرته له تاس...

پس از استعمال

پس از استعمال مصطفی عمرزی منظورم از عنوان این مقاله، پس از استفاده ی جنسی نیست. در این اواخر بعضی از هموطنان ما شکایت می کنند که تلویزیون محلی «یک»، مغرضانه به مسایل قومی، دامن می زند. من مدت کوتاهی در اوایلی که این تلویزیون، آغاز به فعالیت کرده بود، با آن همکاری می کردم، اما بعداً با تیره شدن مناسباتم با خلیل رومان که مسوولیت بخش خبر آن را بر عه...

Recommended Articles

د حافظې د پیاوړتیا څو لارې

هغه حقیقت چې د عمر په زیاتېدو سره حافظه له منځه ځي، دلیل نه شي کېدای چې ونه شو کولی د له منځه تللو طریقه یې ډېره سسته کړو. څېړنو ښودلې ده چې موږ کولی شو د امکان تر حده حافظه وساتو، اجازه راکړئ دغه عملي لارې وسپړو.  د حافظې د قوي کېدلو څو لارې  ژور فکر وکړئ چې فعاله حافظه مو بهتره شي: فعاله حافظه تقریباً ستاسو د مغز د یادښت کتابچه ده، چېرته چې نوي...

کوټه سنګي ته ولې کوټه سنګي وايي؟

ځینې کسان په دې اند دي چې د کوټه سنګي نوم اصلا د هغې ډبرېنې کوټې څخه اخیستل شوی دی چې یو وخت په میرویس میدان کې جوړه شوې وه.ویل کیږي کله چې د دغه ځای د سړکونو کرښې وکښل شوې د سړکونو د تقاطع په نقطه کې یعنې په څلور لارې کې د ساتونکي لپاره د ډبرو یوه خونه جوړه شوه له همدې امله دا سیمه په کوټه سنګي یا د ډبرو د کوټې په نوم ونومول شوه.خو اصلا د دې  سیمې...

خېټه څنګه کوچنۍ کړو؟

د نارینه او نجونو لپاره تر ټولو بد مرض د خېټې د وازدو ډېرېدل او غټېدل دي چې نه یې یوازې ښکلا ته زیان رسوي، بلکې صحت ته یې هم ستونزې جوړوي. نن درته د خېټې د کوچني کولو داسې طریقې در ښیوو چې د ډېر ورزش ستړیا به هم نه ورسره ګالۍ او په تکلیف به هم ورسره نه شئ. د ورځې پیل د لیمو په جوسو وکړئ، نیم لیمو په یو ګیلاس اوبو کې زبېښل او څښل یې په حجراتو کې...