مشهور پښتو متل دی چې وايي ((په تیاره کې هرڅوک ویریږي خوڅوک حال وايي څوک نه)) دا متل هسې بې ځایه نه دی ویل شوی په ریښتیا هم چې کله یو څوک په تپه تیاره کې مزل کوي هره شېبه یوله وهمونو ډک خیال لري او فکر کوي چې اوس به یې سترګې په کوم نااشنا مخلوق لګیږي او یا به یې څوک له شانه په تیرو منګلو رانیسي، دغه سوچ حتی هغه کسان هم لری چې فکرکوي نه ویریږي او په بلاګانو او پیریانو باور نه لري. خو همغه خبره ده چې ډارن خلک حال وايي او زړور له ویرې سره سره حال نه وايي، په تیاره کې د بلاګانو او پیریانو ویره په زړه تیروي. دغه بلاوې چې موږ ورنه په تیاره کې ویریږو بې له شکه چې اول خو زموږ خپل وهمونه، خیالي بلاګانې او سیوري دي خو که واقعیت ولري نو بې له جنیاتو بل څه نه دی، مسلمانان باور لري چې پیریان هم د خدای (ج) مخلوق دی دلیل یې د سپیڅلي قران دا قول دی ((وماخلقت الجن ولانس الالیعبدون)) ژباړه او ما نه دی پیدا کړی پیریان او انسان مګر د خپل عبادت لپاره. د دې نه معلومیږي چې پیریان هم د خدای تعالی مخلوقات او بنده ګان دي. خو که پام وکړو د شپې په تیارو کې ډیره ویره په اطرافي او کلیوالو سیمو کې وي علت یې دا دی چې هلته بریښنا، او ګڼه ګوڼه نشته، اکثره چوپیتا وي، غرونه، ځنګلونه، کنډوالې او لویې کلاګانې زیاتي وي چې ویرونکی چارپیریال جوړوي دلته طبعا خلک د شپې ډاریږي او د بېلابېلو نالیدلو بلاګانو تصور یې په ذهن کې وي او تل ورنه ډاریږي خو په ښار کې بیا د هستوګنې چارپیریال کاملا له دې سره فرق لري هلته تل رڼاګانې او شور ماشور وي نو ځکه خو ښاریان یا ښارته تللي کلیوال د ویرې احساس نه کوي ماشومان یې بې زړه او ډارن نه وي اوپه دې شیانو چندان باور هم نه لري، ترټولو مهم دا چې ځان ورته یوازې نه ښکاري. د دینې علومو ډاکتر استاد عبیدالرحمن وايي چې پیریان اکثره په داسې ځایونو کې اوسي چې د خلکو له تګ راتګ او شور ماشور نه لرې وي ځکه هغوی هم بېله نړۍ او کاروبار لري چې په مختلفو څیرو ځان راڅرګندولی شي خو هغه وخت چې څوک په عذابوي نو په بدشکله بڼو راښکاره کیږي. ډاکترعبیدالرحمن زیاتوي چې پیریان له ښارونو په کلو، دښتو، غرونو، هدیرو او ځنګلونو کې ډیره هستوګنه لري او په دغه ځایونوپه ځانګړي ډول په کلو کې ځان ورته له ښاره ځواکمن ښکاري نو ځکه خوکله کله ځینې سرکښه پیریان د بلاګانو په جامو کې ځان څرګندوي خوکه څوک د شپې له ګرځیدو ډډه وکړي او یا که ډیر ضرورت وي نو بسم الله ووايي نوجنیات ورنه ځان ساتي اونه به ویریږي دا خو د لویانو ستونزه شوه له بده مرغه چې زموږ ټولنه یوه بله لویه ستونزه هم لري هغه دا چې اکثره وخت خپل ماشومان په بلاګانو اوپیریانو ویروو د پیداګوژۍ عالمان وايي چې دغه ویره د ماشوم په راتلونکي شخصیت خورا منفي اثر لری او هغه د یوه بې باوره او ډارن انسان په توګه ټولنې ته وړاندې کیږي په دي هیله چې ماشومان مو داسې په یرو کې نیمګړي ونه روزو.
