To start downloading books

Please sign in or create an account.

د ابوریحان البیروني لنډ ژوندلیک!

د ابوریحان البیروني لنډ ژوندلیک!

لیکنه ـ ریاض مقامزی 

په لومړيو کې چې اسلامي نړۍ د مسلمانو له خپلمنځي جګړو، فساد او بې اتفاقۍ پاکه وه، مسلمانان په علمي برخه کې د نړۍ سرلاري وو. آن د اکثرو علومو بنسټ مسلمانانو کېښود او همدارنګه د وخت موجوده علومو ته یې بېساری پرمختک ورکړ.

یو له همدې علمي اشخاصو څخه چې په اکاډميکه برخه کې ټولې نړۍ ته یو مثال دی او نږدې ټول مسلمانان پرې ویاړي، "ابوریحان البیروني" دی. تاسو به په دې لیکنه کې ددې عظیم شخصیت په اړه ځینې اجمالي معلومات ترلاسه کړئ.

پېژندنه

د اسلامي نړۍ ددې ستر لیکوال او پوه بشپړ نوم "ابوریحان محمد بن‌ احمد بیروني خوارزمي" دی. خو تر ډېره د "ابوریحان البیروني" په نوم پېژندل کېږي. همدارنګه لویديځ تاریخپوهان یې د "البیروني" په نوم پېژني. 

نوموړی په "۹۷۳" زیږديز کال کې زېږېدلی دی. د خپل ارزښتمن ژوند په اوږدو کې یې د ستور پېژندنې، ریاضیاتو، نجوم، دوا پېژندنې، جغرافیه او هند پېژندنې په برخو کې خورا معتبر آثار ولیکل، آن تر نننه ترې د موثقو ماخذونو په توګه ګټه اخیستل کېږي.

البیروني د خپل عصر نږدې ټول علوم لوستي و. له جملې یې د  فقې، کلام، صرف و نحو، جغرافیې، ریاضیاتو، ستورپېژندنې او طب نومونه یادولای شو.

کله چې په غزني کې د سلطان محمود غزنوي واکمني وه؛ نو غزنی د نړۍ له پرمختللو ښارونو څخه و او د علومو پر یو لوی مرکز بدل شوی و. په دې وخت کې "البیروني" هم غزني کې ژوند غوره کړ. د سلطان په دربار کې د ځانګړي احترام څښتن و. هغه آن هند ته په جنګي سفرونو کې هم ګډون کاوه؛ په دې توګه د هند له خلکو او کلتور سره ډېر آشنا شو، چې بیا یې د "ماللهند" په نوم یو مهم کتاب هم تالیف کړ.

هغه د ذکاوت یو بېساری استازی و. په اوولس کلنۍ کې یې د یوې مدرجې حلقې په مرسته یې د لمر د نصف النهار لوړوالی اندازه کړ. همدارنګه یې د "ستور پېژندنې" په برخه کې ـ چې یو له مغلقو علومو څخه ده ـ ګڼ شمېر معتبر آثار کښلي دي. 

د کورنیو جګړو له امله یې ځان پټ کړ، یو څه وخت یې د "ري" ښار په کاث کلي کې ژوند وکړ. هلته یې په ډېر فقر کې ژوند کاوه.

هغه به د نړۍ ګڼو ښارونو او سیمو ته سفر کاوه؛ د مختلفو ځايونو طول او عرض یې اندازه کاوه او بیا به یې د کرې پر مخ ورته ځای مشخصوه. په دې توګه یې د "کارتوګرافۍ" بنسټ کېښود.

دا چې البیروني له یو څو سلطنتي کسانو سره شخصي اړیکې درلودې؛ نو دی چې کله په خوارزم کې اوسېده د "خوارزم شاه" له خوا یې ملاتړ کېده، له هغې څخه وروسته یې د شمس المعالي قابوس خدمت کاوه، چې د هغه حمایت او مرسته هم ورسره وه. همدارنګه بخارا ته له ورتګ وروسته یې د خپل استعداد پر مټ د "منصور ساماني" دربار ته هم لاره ومونده. 

 په "۴۲۰ق" کې د نجومو او هندسې په هکله د "التفهیم" کتاب ولیکه. چې دا کتاب تراوسه په یادو برخو کې یې معتر عملي ماخذ دی. که څه هم د البیروني مورنۍ ژبه "خوارزمي" وه؛ خو د وخت اړتيا ته په کتو یې آثار په عربي ژبه تالیفول او په فارسۍ یې هم کامل تسلط درلود. د ځينو مهمو آثارو نومونه یې عبارت دي له: "التسطیح و تبطیح الکور، الاستخراج الاوتار فې الدائره، التفهیم لاوائل صناعة التنجیم، مقالید علم الهیئة، الاستعیاب فې صنة الاسطرلاب او..." 

د "البیروني" ژوندلیک په یوه لیکنه کې څه چې په یوه کتاب کې هم نه شي خلاصه کېدای. خو ویلای شو، چې نوموړی د اسلامي نړۍ یو نابغه تېرشوی او د نړۍ مسلمانان یې نورو ته د یو مثال په توګه وړاندې کوي.

دې عظیم شخصت  "۱۰۴۸" زیږدیز کال کې د افغانستان په غزني ولایت کې له دې نړۍ سترګې پټې کړې. روح یې ښاد!

Related Articles

افغانستان، او د تشدد او عدم تشدد مبارزه: اوسنيو شرایطو کې څه کول پکار دي؟

شاه محمود میاخېل د تشدد او عدم تشدد د مبارزې په هکله ډېرې لیکنې شوي دي او د افغانستان په اوسنيو شرایطو کې هم زیاتره افغانان د مبارزې د دواړو ډولونو په اړه ځانګړي نظرونه لري. یو شمېر کسان د تشدد او یو شمېر نور بيا د عدم تشدد پر مبارزه باور لري. د افغانستان د اوسنۍ حاکمې ډلې (طالبانو) پر وړاندې مخالفین هم سره دوه ډلې دي چې یوه ډله یې د تشدد په مبارز...

تحقیق -حسین رض ته علیه سلام استمعالول

الحمدللّه وحده والصلوة والسلام علي من لانبي بعده.محترمومسلمانانو! لکه څرنګه چى داهل سنت والجماعت پدې باندې پوره يقين اوايمان دى چى لکه څرنګه چى زمونږ پيغمبرمحمد صلی الله علیه وسلم دتولو پيغمبرانو  څخه بهتردى نوهمدارنګه داهل سنت والجماعت په دى باندې هم پوره يقين اوايمان دى چه زمونږ دپيغمبر صحابۀ کرام دنورو پيغمبرانو د صحابه ووڅخه بهتر دي، زمونږ د پ...

ستاسې دخوښې وړ تشناب ډیزاینولو لپاره  لس عناصر 1

ستاسې دخوښې وړ تشناب ډیزاینولو لپاره  لس عناصر 10 Elements for Designing Your Ideal Bathroom:  د فعال تشناب ډیزاینول.Designing a Functional Bathroom  کله چې ستا د کور خبره راځي نو هلته یو شمیر ځایونه شته چې خصوصي دي لکه تشناب.دا یوازې د فعال ضرورت خبره نه ده،دا د یو کس خصوصي حریم دی.چیرته چې هره ورځ ځې.دیو داسې تشناب جوړول چې انساني ضروت لپاره مناس...

Recommended Articles

ملا نصرالدین څوک و؟

ملا نصرالدين ته ترکان حواجه يا خواجه نصرالدين وايې، افغانان او اير انيان يې ملا نصر الدين (ملا نصرودين) بولي،عربان يې دجحا نصرالدين او افندي نصرالدين په نامه پيژني٠  ملا نصرالدين د يوه روايت پر بنسټ په اوومې هجري پېړۍ کې چې د١٢٠٩ زېږدېز/میلادي کال سر ه سمون خوري دسلجوقي واکمنۍ په زمانه کې دتر کيې دخورتو په ښار ګوټي کې دې نړۍ ته سترګې پرانيستلي دي...

د خپل مخ پوستکی څنګه ښکلی کړو

د خپل مخ پوستکی څنګه ښکلی کړو، چې د هرچا د خوښې وړ وګرځي؟پر پوستکي مختلف داغونه د مختلفو عواملو له امله پیدا کېدی شي لکه د لمر د وړانګو له امله، د ځینو درملو د استعمال له امله او یا کېدای شي د عمر په زیاتېدا سره هم ځینې نښې نښانې را څرګندې شي. په همدې اساس د هر عامل له وجې د پوستکي د داغونو درملنه هم په جدا ډول سره کېږي، چې باید توپیر یې وشي، لکه...

له وخت څخه مخکي مو ويښتان ولي سپينږي درملنه يې څه ده؟

په تيرو وختونو کې به سيپن ويښتان د زړښت نښه بلل کيده خو اوس داسي نه ده بلکي د ډيرو پيغلو او ځوانانو ويښتان سپين دي. که تاسو هم له دې ستونزي څخه ځورپږي يعني د سر ويښتان مو مخکي له وخت څخه سيين شوي نو حتمن مو په بدن کې ځيني پيچلي بيلوژيکي ستونزي شته ، بايد درملنه يې وکړئ. اوس ډير وخت ليدل کيږي چې آن ۱۶ کلن تنکي ځوانانو هم د ويښتانو د سپيندو په لور ر...