هغه جملې چې ژوند مو بدلولای شي!
ليکنه - رياض مقامزی
په دې ليکنه کې د لامارتين (Lamartine) په ويناوو کې د ژوند درسونه لولئ. نوموړی د فرانسې د لوی ليکوال، سياستوال او شاعر وو.
۱ـ “تر ټولو نږدې شی مرګ دی او تر ټولو لرې هيلې او اميدونه دي.”
انسان د خپل عجيب خاصيت له مخې تل خپل نږدې شيان هېروي او د خيال پر مټ ډېرو لرو څيزونو ته فکر کوي. مګر لامارتين انسان دې ته متوجه کوي، چې پام وکړئ! هيلې ډېرې لرې دي ډېرې! تر هرڅه نږدې ستاسو مرګ دی. هېڅکله يې له ياده مه باسئ.
له دې جملې بل لوی درس دا اخیستلای شو، هغه انسانان چې خپل مرګ نه هېروي نو کوښښ کوي، نېک کارونه وکړي ترڅو نورو ته يې خير ورسي او بر عکس هغوی چې مرګ يې هېر وي، تقریبا هره ګناه کوي. تاسو خپل مرګ تصور کړئ! څه احساس لرئ؟ نو نېکي کارونه وکړئ او د ښه اخلاق ولرئ ترڅو وروسته له مرګه هم بريالي اوسئ.
۲ـ “وايي وخت طلا ده، مګر له بده مرغه له دې سرو د سربو پر ځای استفاده کېږي.”
د وخت په اړه ډېره مهمه خبره دا ده، چې بايد ضايع يې نه کړو، په داسې حال کې چې اوسني اکثره ځوانان خپل وخت بېځايه تېروي. همدا بېځايه تېرول دا معنا لري چې موږ طلا د سربو پر ځای کاروو. خپل وخت قيمتي کړئ! ايا پوهېږئ د وخت قيمتي کول څه معنا لري؟
واضحه خبره ده. له خپل وخت سمه ګټه پورته کړئ. هېڅکله يې بې ځايه مه تېروئ همدا د وخت قيمتي کول دي. د وخت قيمتي کولو تګلاره دا ده، چې مهالوېش ولرئ او خپل ټول کارونه د يوه منظم تقسيم اوقات تر چتر لاندې ترسره کړئ. کم خوب او د خوب پر ځای کول د وخت قيمتي کول نه دي، بلکې دا له ځان او خپل صحت سره ظلم دی. هېڅکله خپل صحت د وخت د قيمتي کولو په پار مه قرباني کوئ. مناسب خوب وکړئ، د خوړو پر وخت خواړه وخورئ او د کار په وخت کې کار وکړئ. همدا غوره تګلاره ده.
۳ـ “غرور او تکبر هغه آس دی، چې پر هغو سپور کس د تباهۍ خواته وړي.”
په دې برخه کې لويه ستونزه دا ده، چې اکثره مغرور انسانان خپل غرور نه پېژني او يا هم دا نه مني چې غرور لري. انسان بايد خپل ځان ته رښتيني اوسي. تاسو ووايئ غرور لرئ؟ ممکن په داسې ساده ډول ددې پوښتنې ځوابول سخت وي. نو لاندې پوښتنو ته په صداقت سره ځواب ووايئ.
آيا کله مو ځان له نورو لوړ ګڼلی؟
آيا کله مو فکر کړی، چې کوم کار يوازې تاسو کولای شئ؟
آيا په نورو پورې خاندې او ملنډې وهئ؟
که ځوابونه مو هو وي، نو ووېرېږئ او توبه وکړئ. د غرور او تکبر ښکار شوي يئ. خو که ځوابونه مو نا وي نو بختور يئ خپل ژوند ته دوام ورکړئ. غرور د انسان د هلاکت سبب کېږي او هم به يې په آخرت کې عذاب ګالي.
۴ـ “احتیاط حتی په احتياط کولو کې هم لازم دی.”
تاسو احتياط څه ته وايئ؟ همدا چې هر څه ډېر ورو ترسره کړئ؟ نا! داسې نه ده. احتياط همدا دی، چې خپلو موخو ته هر اړخيز پلان جوړ کړئ. خو که ستاسو پلان او تګلاره ناکامېږي بديلې لارې هم ولرئ. همدا احتياط دی او لامارتين پر همدې خبرې ټينګار کوي. د چارو د ښه ترسراوي لپاره احتياط لومړنی شرط دی. که تاسو احتياط کوي ستاسو د کړنې بشپړېدل او بريا ۹۹ سلنه تضمينېږي. نو هڅه وکړئ په هر کار کې له احتياطه کار واخلي.
دا وينا ستاسو په ټولنيز، کاري او کورني ژوند کې هم صدق کوي. په اړيکو، خبرو، عملونو، کارونو او بالاخره د ژوند په هره برخه کې احتياط خپل عادت وګرځوئ تر څو چارې مو په سمه توګه مخته لاړې شې.