د "ملګرو ملتونو" سازمان ولې رامنځته شو؟

ليکنه ـ رياض مقامزی

کله چې هم په نړۍ کې لویې پېښې وشي، لوی بدلونونه رامنځته شي، په هېوادونو کې جګړې وي او یا هم غیر تصوري سیاسي بدلونونه رامنځته شي. ورسره سم د نړېوالې ټولنې غوښتنې اورو/لولو. تاسو ته به هم پوښتنه پیدا شوې وي، چې دا څه ډول سازمان دی او کوم کارونه کوي. په دې لیکنه کې پر همدې موضوع خبرې شوي دي. 

پېژندنه

د "ملګرو ملتونو" اصطلاح د لومړي ځل لپاره د امریکا متحده آيالاتو ولسمشر "فرانکلین روزولت" لخوا په "۱۹۴۲ز" کال کې وکارول شوه. دې سازمان ته په انګلېسي ژبه کې "United Nation" وايي، چې اکثراً د "UN" په مخفف سره ښودل کېږي. ددې سازمان له ګڼو موخو څخه یې نړېوال ثبات، د هېوادونو ترمنځ د اړیکو ښه والی، په نړۍ کې د بدلونونو په اړه غور کول د یادولو وړ دي. د لا ښې پېژندنې لپاره یې لنډه تاریخچه لولو. 

تاریخچه

وړاندې له دې چې د ملګرو ملتونو سازمان جوړ شي، د نړيوالو ستونزو د حل په موخه د ګوتو په شمېر ادرسونه موجود وو. چې له ډلې یې سور صلیب او د "۱۸۹۹م"، "۱۹۰۷م" کلونو کنوانسیونونه د یادولو وړ دي.

مګر کله چې د لومړۍ نړېوالې جګړې فاجعه رامنځته شوه، د پاریس سولې کنفرانس، ملتونو ټولنه د هېوادونو ترمنځ د ثبات لپاره رامنځته شو. دې سازمان وکولای شول یو څه تغیرات راوړي. مګر د دویمې نړېوالې جګړې مخنیوی یې ونشوای کولی.

له دې وروسته په "۱۹۴۵م" کال کې د پنځوسو هېوادونو استازي په سن فرانسیسکو کې راټول شول او د ملګرو ملتونو د سازمان منشور یې جوړ کړ. بالآخره د "۱۹۴۵م" کال د اکټوبر په څلرويشتمه نېټه دا سازمان رسماً تأسیس شو. ترڅو په نړېواله سطحه د ستونزو د حل يو ادرس اوسي.

کوم فعالیتونه کوي؟

د ملګرو ملتونو نړېوال سازمان په نړېواله کچه فعالیتونه ترسره کوي. د هېوادونو ترمنځ د شخړو مخنیوی، د نړېوالو ستونزو حلول او ورته نور مسایل تر غور لاندې نیسي. په اوس وخت کې ملګري ملتونه لاندې موخې لري.

• د غربت ختمول
• د روغتيا تضمين
• د لوږې ختمول
• با کیفیته زده کړې
• پاکو اوبو ته د انسانانو لاسرسی
• پاکه انرژي
• اقتصادي وده
• نړېواله سوله
• د اقلیمي بدلون څار او ...

رسمي ژبې

په ملګرو ملتونو کې رسمي ژبې عبارت دي له: انگلېسي، فرانسوي، روسي، چینايي، هسپانوي او عربي. خو تر ډېره پکې له انګلېسي او فرانسوي ژبو کار اخیستل کېږي. مګر که د کوم هېواد استازی یا ویناوال په یادو ژبو نه پوهېږي، نو باید یو ژباړن له ځان سره ولري.  

بودیجه

پوښتنه دا ده، چې یاد سازمان بودیجه له کومه کوي. دا ځکه چې دوی ډېر ستر ستر فعالیتونه کوي، نو باید ډېرې پیسې هم ولري. تاسو ته باید واضحه وي، چې د دې سازمان بودیجه غړي هېوادونه ورکوي. په ځانګړې توګه امریکا ددې ټولنې له لویو تمویلوونکو هيوادونو څخه ګڼل کېږي. 

غړي هېوادونه

هر هېواد چې علاقه ولري کولای شي، ددې سازمان غړیتوب ترلاسه کړي. اوسمهال د نړۍ "۱۹۳" هېوادونو یې غړیتوب لري. مګر په دومره توپیر چې په دوی کې پنځه هېوادونه ډېر واک لري. دا هېوادونه عبارت دي له: امریکا، چین، روسیه، فرانسه او انګلستان. یاد هېوادونه کولای شي د يو ځانګړي صلاحیت له مخې نړېوالې پرېکړې وننګوي/لغوه کړي. دې ځانکړي صلاحیت ته "ویټو" ویل کېږي. 

څو نورې مهمې یادونې

د "ملګرو ملتونو" نړېوال سازمان اوسمهال په نړۍ کې تر ټولو ستر سازمان دی. دوی په ټوله نړۍ کې د کډوالو، اوبو، خوړو، اقتصاد، اقلیم او ... نورو برخو کې د شته ستونزو د هواري لپاره کار کوي. همدارنګه که په نړېواله سطحه کومه ستونزه پېښېږي دوی یې په عمومي ناستو کې تر بحث لاندې نیسي او پر حللارو یې غور کوي.

البته هېره دې نه وي، چې د کارونو د سم ترسراوي لپاره بېلابېلې کمېټې لري، ترڅو ټولو کارونو ته منظمه رسیدګي وشي. تر ټولو پیاوړې کمېټه پکې د "امنیت شورا" ده. دوی د نړېوال امنیت په برخه کې د ستونزو د حل لارې چارې ارزوي.