To start downloading books

Please sign in or create an account.

د حافظې ارواپوهنه

د حافظې ارواپوهنه

د حافظې ارواپوهنه

(د حافظې پېژندنه، جوړښت، هېرجني او د هېرېدلو علتونه)

ژباړه او لنډیز - ریاض مقامزی

ــــــــــــــــ...

 

په ارواپوهنه کې چې کله د «حافظې» اصطلاح کاروو، معنی يې د پېښو او مطالبو زده کول، په یاد لرل او په یاد راوړل وي. په اصل کې حافظه هغه قوه ده، چې موږ له خپلو افکارو او ادراکاتو سره نښلوي. په دې مقاله کې به د حافظې دقیقې پېژندنې ترڅنګ، د حفظ پر مراحلو، هېرېدلو او د هېرجنۍ پر علتونه بحث وشي.

اصلا ټول یاد کړي موضوعات پر دې دلالت کوي، چې حافظه شته. که موږ خپلې تجربې په بشپړه توګه هېرولې، هېڅ څه به مو نه شوای زده کولای. ښايي آن یوه جمله مو هم نه شوای ویلای‌. ځکه چې له تېر (ماضي) سره زموږ هېڅ ډول اړیکه نه پاتې کېده.

هغه کس چې د حافظې په هکله يې لومړنۍ منظمه څېړنه وکړه هرمان ابینگهاوس (Herman Ebbinghaus) نومېده. نوموړي د داسې بې معنا درې غږيزو څپو لیکلړ جوړ کړ، چې یو خپلواک غږ به یې د دوو ناخپلواکه غږونو په منځ کې راوست. (مثلاً: ځان، تار، سور او ... ژباړن)

کله چې یې دا لیست جوړ کړ بیا يې په زده کولو بوخت شو. په دې څېړنه کې يې وموندله چې که د څپو شمېر څومره ډېرېږي د زده کولو موده يې هم هماغومره غځېږي. دې پایلې ته هم ورسېد چې د فهرست لومړني او وروستي څپې تر منځنيو ژر زده کېږي. دا یې هم وویل چې له زده کولو وروسته په لومړیو ساعتونو کې مسایل ژر هېرېږي؛ خو وروسته دا سرعت کمېږي.  

دوخت له تېرېدو سربېره د اطلاعاتو د ساتلو وړتيا ته حافظه (memory) ویل کېږي. یا په عامه لهجه ویلای شو چې د پېښو او مطالبو زده کول، په یاد لرل او په یاد راوړل حافظه ده. که حافظه نه وای زمونږه ځیرکتیا به د ژوند پر لحظو تجزیه کېدای.

 

پړاوونه 

ارواپوهان پر دې باور دي، چې مسایل په درېیو مراحلو کې زده کېږي. دا پړاوونه خپل سلسله مراتب لري او په دې مرحلو کې خطا د هېرجنۍ سبب کېږي.

 

۱. په رمز بدلېدل

دا هغه پروسه ده چې له دې لارې اطلاعات حافظې ته داخلېږي.‌ په دې مرحله کې اطلاعات د داسې یوه رمز/شفر بڼه غوره کوي، چې مغزو ته د منلو وړ وي.کله چې ښوونکي ته غوږ يئ، فیلم ګورئ، سندرې اورئ یا کوم بل فعاليت کوئ، په حقیقت کې همدا لومړنۍ مرحله ده، په کوم کې چې اطلاعات د یوه رمز شکل غوره کوي او بیا په اوږدمهاله حافظه کې د یوه مفهوم او معنا په شکل ځای پر ځای کېږي.

 

۲. ذخیره کېدل

دا دویمه مرحله ده، چې Storage یې بولي. يعنې د هغو اطلاعاتو د ذخیره کولو پروسې ته ویل کېږي، چې له لومړې مرحلې تېر شوې وي او له رمز وروسته يې د مفهوم بڼه غوره کړې وي. البته درې ډولونه لري، چې حسي، لنډمهاله او اوږدمهاله يې بولي. يعنې له رمز وروسته حس کېږي، بیا لنډمهالې او ورپسې اوږدمهالې حافظې ته رسېږي. 

 

۳. په یاد راوړل (بیا موندل)

دا مرحله چې Retrieval يې بولي، په حقیقت کې د هغو اطلاعاتو پلټل او موندل دي چې له وړاندې ذخیره شوې وي. يعنې د حافظې له اطلاعاتي بانک څخه د هغو معلوماتو را ويستل دي چې زموږ پکار دي او غواړو ګټه ترې واخلو.

 

هېرجني

له اوږدمهاله حافظې (Long-term memory) څخه د اطلاعاتو، معلوماتو او مفاهمو په ترلاسه کولو کې خنډ ته هېرجني (forgetting) ويل کېږي. که تاسو فکر کوئ، چې ځینې مسایل درڅخه هېر شوي په ناسمه يئ؛ حقیقت دا دی، چې تاسو اصلا هغه مسایل خپل دايمي حافظې ته نه دي سپارلي. يعنې په سم شکل مو نه وې زده کړي. 

ځینې مهال له حسي حافظې څخه، لنډمهالې او بيا دایمي حافظې ته د اطلاعاتو په انتقال کې ستونزې جوړې شوې وي او اطلاعات نیمګړي رسېدلي وي؛ نو دا هم د هېرجنۍ یو علت کېدای شي. 

د هېرېدلو ځینې نور علتونه

• حسي حافظه خورا ډېر اطلاعات ترلاسه کوي؛ خو یوازې مهم يې نورو پړاوونو ته لېږي. يعنې یو شمېر هغه اطلاعات چې تاسو کم ارزښته ګڼلې وي، اصلي او دايمې حافظې ته نه وي تللې، ځکه خو هېر شوې هم وي‌. نو ویلای شو چې نه پاملرنه پخپله د مسایلو د هېرېدو سبب کېږي. 

• لنډمهالې حافظه د ډېرو مسایلو د ذخیره کولو وړتیا نه لري. کله چې دا حافظه ډکه شي؛ مخکيني اطلاعات خارجېږي او نوي ځای نيسي. پدې توګه هم ځينې مسایل له تاسو هېرېږي.  

• روانپوهان عموما پر دې باور دي، چې له اوږدمهاله حافظې څخه اطلاعات هېڅکله نه لري کېږي؛ خو بیا ځینې پر دې علتونو قانع دي چې له دې حافظې هم د اطلاعاتو د محوه کېدو سبب ګرځي. 

- شاته ګرځول (Repression)

- د اطلاعاتو مخلوط کېدل یا تداخل (Interference)

- او د بیا موندلو ستونزې (Retrieval problems)

 

په درنښت

Related Articles

مطالعه ونه کړئ، دا ۳۴ زیانونه به ووینئ

که مطالعه ونه کړئ، دا ۳۴ زیانونه به ووینئ  که په لاندې څلور دېرش کړنو کې کوم یوه پخپل وجود کې ګورئ نو مطالعه وکړئ مطالعه مو له تیارو دې رڼا پر لور بیا یي.۱- خلکو او ټولنې سره به یې پېژندلګلوي کمه وي۲- پر ځان او نفس به باور نه لري۳- تکراري خبرې به کوي۴- د لغتونو زېرمه به یې کمه وي۵- له ډار او بې باورۍ سره به ژوند کوي۶- ذهني وړتیا به نه لري۷- له عقل...

په ټولینزو رسنیو کې شخصي مسایلو د بیان اغیزې او پایلې 

په ټولینزو رسنیو کې شخصي مسایلو د بیان اغیزې او پایلې  عمران اختر   د شخصي مسایلو بیان د ټولنیزو شبکو په مختلفو پلیټ فارمونو کې د انفرادي یا شخصي مسلو شریکولو او بحث بالخصوص په افغاني ټولنه کې ډيره جدي مسله ده. هره ټولنه جلا جلا کلتور او فرهنګ لري اما په افغاني ټولنه کې داسې کړنې کول چې د افغاني ټولني سره هیڅ مطابقت نلري، معلومه خبره ده چې ددې اع...

آبی نهنګ

#آبي_نهنګ#د_خلقت_يو_ستر_رازد مځکي کُره کي تر ټولو لوي حيوان، چي تر اوسه پېژندل سوي د آبي نهنګ (Balaenoptera musculus) په نوم حيوان دي. بالغ آبي نهنګ اوږدوالي 30 متر ته رسيږي، چي وزن ئې له 170 څخه تر 180 ټنه پوري وي. يعني د آفريقا لوي وچي د 30 لويو فيلانو څخه يو آبي نهنګ جوړيږي!د آبي نهنګ په باره کي معلومات هغه وخت کره سول، چي په 2015 م کال کي د کان...

Recommended Articles

عثمان کاکړ څنګه ووژل شو؟

پښتونخوا ملي عوامي ګوند ادعا کوي چې د دغه ګوند صوبايي مشر عثمان خان کاکړ وژل شوی دی او دوی سره دې لړ کې کافي ثبوتونه شته. یو شمېر نورو ځايي سیاسي ګوندونو هم د یاد ګوند ملاتړ کړی او د بلوچستان صوبايي حکومت وايي، د پېښې په هکله به څېړنه کوي. د یادونې ده چې د روانې جون میاشتې پر ۱۷ نېټه ویل شوي و، چې د عثمان خان کاکړ سر سخت ټپي شوی دی. له پېښې وروست...

ملا نصرالدین څوک و؟

ملا نصرالدين ته ترکان حواجه يا خواجه نصرالدين وايې، افغانان او اير انيان يې ملا نصر الدين (ملا نصرودين) بولي،عربان يې دجحا نصرالدين او افندي نصرالدين په نامه پيژني٠  ملا نصرالدين د يوه روايت پر بنسټ په اوومې هجري پېړۍ کې چې د١٢٠٩ زېږدېز/میلادي کال سر ه سمون خوري دسلجوقي واکمنۍ په زمانه کې دتر کيې دخورتو په ښار ګوټي کې دې نړۍ ته سترګې پرانيستلي دي...

له وخت څخه مخکي مو ويښتان ولي سپينږي درملنه يې څه ده؟

په تيرو وختونو کې به سيپن ويښتان د زړښت نښه بلل کيده خو اوس داسي نه ده بلکي د ډيرو پيغلو او ځوانانو ويښتان سپين دي. که تاسو هم له دې ستونزي څخه ځورپږي يعني د سر ويښتان مو مخکي له وخت څخه سيين شوي نو حتمن مو په بدن کې ځيني پيچلي بيلوژيکي ستونزي شته ، بايد درملنه يې وکړئ. اوس ډير وخت ليدل کيږي چې آن ۱۶ کلن تنکي ځوانانو هم د ويښتانو د سپيندو په لور ر...