گنجینه ی پشتو

گنجینه ی پشتو

مصطفی عمرزی

در سلطنت به یادمانی اعلی حضرت شاه محمد ظاهر(رح)، زبان پشتو، فراتر از سلایق و پرداخته های خورد و ذوقی، مورد توجه واقع می شود. با رسمیت زبان پشتو در سال 1936 میلادی، استراتیژی رشد این زبان، اجندایی و برنامه یی می شود. در این راستا، ضمن توجه فرهنگیان پشتون که در زمینه های شخصی نیز انجام می دادند، سرمایه گذاری ها، آدرس های زیادی را به وجود می آورند که در کنار لطف اکثراً غیر سیاسی، لطف تنوع نیز داشتند. 

مجله ی تاریخی «کابل» با تحول رسمی زبان پشتو، از نشریه هایی ست که یک «گنجینه ی پشتو» نیز به شمار می رود. به خصوص در دهه ی بیست شمسی، فزونی ادبیات و زبان پشتو در آن که بالاخره به چند دهه ی پسین انجامید، اکثر جوانب زبان و ادبیات پشتو را متاثر می سازد. 

کلکسیون های مجله ی «کابل» پس از آن که در دهه ی بیست شمسی با تمرکز بیشتر روی تخلیقات پشتو، منتشر می شدند، از تنوعی حکایت می کنند که چه گونه توجه به جا و به موقع دولتداران افغانستان، می توانند سد هایی را بردارند که تا آن زمان در برابر زبان اکثریت، ایجاد کرده بودند. بر اساس همان محور هاست که زبان پشتو به عنصر غیر قابل اغماض جامعه ی افغانی، مبدل شده است. 

با رسمیت زبان پشتو، مفاهیم افغانستان بزرگ، پشتوتولنه، اکادمی پشتو، پشتونستان و پشتونخوا در دایره های های بزرگ تر از قبل، مطرح می شوند. چنین طراحی که به دورنمای قومی چشم داشت، به نصب العینی نیز می انجامد که جزو استراتیژی منطقه یی پی گیری می کنیم. 

از خوشبختی های ما، تغییر ماهیت و انکشاف عرصه ی رسانه، باعث شده تا نوستالژی فرهنگی افغانستان که متاسفانه به دلیل رژیم های کودتایی یکی پی دیگر نفی و حذف می شدند، دوباره بروز کند. 

دیجیتال سازی نشریات چاپ افغانستان، سهولت مراجعه به آن ها را زیادتر ساخته است. به این دلیل نیز من بار ها اصرار کرده ام که اگر بنیه ی اقتصادی ما و ضعف های مدیریت دولتی، اجازه نمی دهند چاپ کتاب، چشم گیر باشد و از همه بدتر کتاب هایی چاپ نشوند که در شمار کتاب های تاریخی بیش از یک قرن اخیر، ضمیمه ی نشریه ها و مجلاتی به شمار می روند که تلاش های غیر سیاسی افغانی را در خود جا داده اند، با دیجیتال سازی آن ها، مانع افت فرهنگی بیشتر شویم. 

در چند مورد شخصی، با وجود مشکلات، اما چندین کتاب و نشریه را از طریق تصویربرداری یا سکن، دیجیتال ساخته ام و رایگان در اختیار هموطنان، قرار داده ام. سوگمندانه اگر در بی خانمانی های چند دهه ی اخیر از دارایی های ما محروم نمی شدم، سعی می کردم در حدود 1000 عنوان کتاب و نشریاتم را – زیادتر آن هایی را که در افغانستان، چاپ شده بودند و بخشی هم مربوط صد ها عنوان کتاب خوب پشتو و دری می شدند که از طرف انتشارات «پروگرس مسکو» و «رادوگا» در زمان اتحاد شوروی برای افغانستان، اختصاص می یافتند- تصویربرداری یا سکن کنم. 

در وب سایت «کلکسیون های دیجیتال افغانستان» یا afghandata که جزو مرکز تحقیقات «پوهنتون کابل» است و از سوی ایالات متحده ی امریکا، حمایت می شود، در میان 170000 هزار نسخه ی اکثراً مربوط افغانستان، یک مجموعه ی قابل ملاحظه ی    مجله ی «کابل» را یافتم. تا جایی که وقت و حوصله داشتم، 337 شماره از مجله ی تاریخی «کابل» را دانلود کردم. 

با رسمیت زبان پشتو، تاثیر آن در نشرات افغانی، به خصوص در مجله ی «کابل» در دهه ی بیست شمسی، به وضوح دیده می شود. بنا بر این، پس از شماره هایی که در دهه ی بیست شمسی، منتشر شده اند، حجم پرداخت به زبان و ادبیات پشتو، بیشتر می شود. 

به تبعیت از آن، در آن چه برشمرده ام، وسعت تخلیقات پشتو با نوستالژی تاریخی که اکثراً غیر سیاسی ست، این زبان را در گونه ای می شناساند که رجوع به آن، ضمن کسب آگاهی های تاریخی، تحولات مثبتی را آشکار می سازد که همسو با رشد جامعه ی مدنی افغانی، نمودار می شدند. 

ارزش «گنجینه ی پشتو»ی مجله ی «کابل» تا زمانی که از تحولات کودتایی، متاثر نشده بود، در این است که جامعه ی پشتونی را بر اساس اولویت های قومی نیز تنویر می کرد. بنا بر این با مشاهده ی آن ها بر مسرتم افزوده شد که با سهولت نسخه های دیجیتال، به روندی کمک می کنیم که ضمن توسعه ی فرهنگ مطالعه، جامعه ی به شدت سیاسی شده ی افغانی را تطهیر می کند. 

با بلایای رژیم های کودتایی، متن و محتوای زبان های ما نیز عوض شده اند. الحادی و اخوانی ساختن افراطی فرهنگ افغانی، به رشد جریان هایی انجامیده که در جنگ های داخلی، اوج خودستیزی آن ها رونما شدند. 

تخریب افغانستان با گرایش به ایدیالوژی های وارده، کشور ما را به مواضعی مبدل ساخته بود که در هر کدام آن ها، اکثراً افغان ها، اما برای ایران، پاکستان، روسیه و انگل هایی می جنگیدند که بالاخره به نام القاعده و داعش، شرکای غیر قابل اعتماد دسترخوان ما شده اند. 

با بهانه ای که با فرصت دسترسی به «گنجینه ی پشتو» میسر شد، از همتبارانم می خواهم در تشریک آن، سهم بگیرند. این فرصت خوب با ماهیت غیر سیاسی ای که دارد، مردم ما را بیشتر مایل می کند تا اولویت های تباری خود را فدای ایده هایی نکنند که به نام اخوانی و الحادی، ما را با کشور و فرهنگ های خود ما بیگانه می کنند. 

کسانی که آبدات تاریخی افغانستان را بی رحمانه تخریب کردند، جبراً از اصالت های فرهنگی خود، دور نگه داشته شده بودند. سیاسی بودن بیش از حد رژیم ها و نبود سهولت های تکنالوژی، یک بخش مهم فرهنگ ما را دفن کرده بود تا مردم ما تنها درگیر نشریاتی باشند که پس از هفت و هشت ثور، با درصد بالای افغان ستیزی، به خورد ما می دادند. 

در «گنجینه ی پشتو» در بیش از 337 شماره ی مجله ی «کابل»، به خصوص در نوستالژی تاریخی آن، «افغانیسم» با کمال و اخلاصی که بیشتر هنگام سلطنت اعلی حضرت شاه محمد ظاهر(رح) می شناسیم، وجود دارد. 

از طریق لینک زیر، بیش از 337 شماره ی مجله ی «کابل» را رایگان دانلود کنید!

http://www.afghandata.org:8080/xmlui/handle/azu/18056