سوفوکلیس لا ډېر وپېژنئ!
لیکنه ـ ریاض مقامزی
لکه د نورو ډېرو علومو د ادبیاتو بنسټ هم په یونان کې ايښودل شوی دی. لرغوني یونان داسې پاخه لیکوال، فیلسوفان او شاعران درلودل، چې آثار یې آن تر ننه لوستل کېږي او لوی ادبي ارزښت لري.
ډرامه یو هنري ادبي ژانر دی، چې ددې ژانر د لیکنې لړۍ هم له لرغوني يونانه پيلېږي. د ډارمه لیکونکو په سرلارو کې یو روښانه نوم "سوفوکلیس دی، چې په دې لیکنه کې به یې لا ډېر وپېژنئ!
سوفوکلیس
د لرغوني يونان دا ستر او نامتو ډرامه لیکونکی، چې سوفوکلیس (Sophocles) نومېږي، دده د ښو ډرامو له کبله ورته د اتل مېړه "Heroes dexion) لقب ورکړل شو وو. خو باید یادونه وکړم، چې دا لقب د نوموړي له مړينې وروسته ورته وکارول شو.
نوموړی له میلاده "۴۹۶ ـ ۴۰۶" کاله وړاندې د یونان پایتخت (آتن) ته په یوه نږدې سیمه کې زېږېدلی و. پلار یې يو شتمن پښ و.
نوموړی د ځوانۍ په درشل کې و، چې د آتن فاتح لښکر د جګړې له سیمې "سلامیس" څخه راستون شو. په همدې وخت کې دی، نوموړي ته د هغو ځوانانو مشري ورکړل شوه، چې لښکر ته یې د هرکلي سندرې ویلې.
دی دومره ځيرک او زړور و، چې په پنځه ويشت کلنۍ کې د جنرالۍ مقام ترلاسه کړ. نوموړي اجتماعي شخصیت درلود، له ځينو نامتو څېرو لکه، پرېکلېس، هېرودت او فیدیاس یره یې نږدې اړيکې درلودې، له همدې امله د ادبي فعالیتونه ترڅنګ یوه نوموتی سیاسي څېره هم وه.
د ټولو ډرامو شمېر یې نږدې "۱۳۰" ته رسېږي. چې له ډلې یې یوازې "۷" ډرامې د تاریخ له نادودو خوندي پاتې دي. هېره دې نه وي، چې سوفوکلېس شل ځله په ډرامه لیکنه کې لومړی مقام خپل کړی و.
دده په ډرامو کې تر ټولو مشهوره، کومه چې د یونان لوی فیلسوف ارسطو هم ادبي شهکار بللی "د اوديپ پاچاه" نومېږي. د دې ډرامې په اړه، ډېرو لویو لیکوالو لیکنې کړي دي، چې آن اوسنۍ ارواپوهنه یې هم د ماخذ په توګه کاروي.
د ډرامه لیکنې ځانګړنې
که څه هم سوفوکلیس یو دودپاله سړی و، نه شوای یې کولی، چې د ارباب الانواعو په اړه کوم څه ولیکي خو بیا یې هم په ډرامو کې ځينې ځانګړنې بیانولای شو. لکه:
ـ د ډرامو سوژه یې تقریبا د لرغوني یونان اساطیر دي.
ـ د ډرامو اتلان یې سرزوري او پياوړي خلک دي.
ـ د آثارو ژبه یې خورا روانه او عام فهمه وه.
ـ په ډرامو کې یې درېيم کريکټر ته ځای ورکړ.
ـ ډرامې یې آن په ښوونځيو کې تدريسېدل.
ـ ډرامې به یې بشپړې وې. (د هغه وخت لیکوالو داسې ډرامې لیکلې، چې په یو نامعلوم ځای کې به یې پای ورکړ، بیا به یې بله ډرامه کې همدې پېښې ته دوام ورکاه. خو سوفوکلیس داسې نه کول.)
